Gençleri doğaya yaklaştıran bir 'gemi'

Teknolojik gelişmişlik ve endüstriyel kalkınma anlayışıyla şekillenen modern hayat, gezegenimizi dönüşü olmayan büyük bir yıkıma sürüklüyor. Ekolojik tahribatın önüne geçilemez boyutlara vardığı bilinen bir gerçek. İnsanlığn doymak bilmez hırsının başmüsebbibi olduğu çevre krizi, gündelik hayatın tüm hücrelerine nüfuz ediyor. Konformizmin sınırlarını çizdiği normlarla belirlenen mevcut yaşam tarzının; küresel iklim değişimi, hava ve su kirliliği, zehirli atıkların varlığı, gıdaların tamamen kimyevileşitirilmesi gibi yakıcı sorunların çözümüne katkı sağlayamayacağı net biçimde ortada.

İnsanın ait olduğu doğayla arasına koyduğu mesafe büyüdükçe, egemenliğinin yol açıtığı ekolojik sorunlar da büyüyor. Karşı karşıya kaldığımız ve maalesef ileride çok daha fazlasıyla tanışmak zorunda kalacağımız ekolojik felaketlerle ilgili bilgi sahibi olmak, ziyadesiyle önem taşıyor.

Çevrebilim alanında lisansüstü eğitimi almış, endüstri mühendisi Nükhet Barlas, 'Dünya Gemisi'yle genç okurları doğa, çevre ve uygarlığın sınırları üzerine düşünmeye davet ediyor. Çeşitli dergi ve gazetelerde çevre, enerji, sürdürülebilirlik ve ekoloji üzerine pek çok metin kaleme alan Barlas, roman formunda yazdığı 'Dünya Gemisi'nde sahip olduğu birikimi, anlattığı hikâyenin merkezine yerleştiriyor. Kitapta üç farklı ülkeden üç gencin yaşadıkları ekseninde, küresel iklim değişikliğinden genetiği değiştirilmiş organizmalara, tsunami ve deprem gibi çeşitli doğal felaketlerden farklı enerji biçimlerine, denizanasından kaplana farklı hayvanlardan ekolojik bir ekonominin temellerine uzanan pek çok konuya temas ediyor. Bütün bu çetrefil meseleler, doğayla ilgili üç gencin ortaya attığı sorular üzerinden gündeme geliyor ve okur kitlesinin düzeyine uygun, yalın bir üslupla, neden-sonuç ilişkileri bağlamında ortaya seriliyor.

Nükhet Barlas, 'Dünya Gemisi'nde sohbetlere konu olan, hakkında fikir yürütülen, farklı yorumlar yapılan pek çok meselenin adını koyuyor, bunları net biçimde tanımlıyor, sınıflandırıyor. Kitabın kahramanları konumundaki Amerikalı, Japon ve Türkiyeli üç gencin ağzından dillendirilen sorular teker teker yanıtlanıyor. Japonya'daki yanardağ adaları da Avustralya çölleri de Ege kumsalları da 'Dünya Gemisi'nin mekânları arasında... Barlas, okurlarını farklı coğrafyalarda eğlenceli bir yolculuğa çıkarırken, yolculuğa konu olan her olayı bilgi aktarımı için vesile kılıyor; karakterlerinin araştırma sonuçlarını aktarıyor. Bilgi paragraflarının hap biçiminde arka arkaya sıralanmamasına da özen gösteriyor; kitapta yer verilen özet bilgilerin tümü üç gencin sohbet ve serüvenlerinin arasına serpiştirilmiş durumda.

'Dünya Gemisi' iklim değişikllğinin gidişatından enerji ihtiyacının ulaştığı sınırlara, türler arasındaki farklılıkların öneminden kaynakların ve hizmetlerin dağılımına kadar, yeryüzünün maruz kaldığı hayati sorunlar konusunda gençlerin ufkunu açtığı gibi, onları doğanın tarafına geçmeye de çağırıyor. İnsan marifetiyle yaşam kaynaklarının doayısıyla dünyadaki hayatın sonunun gelmekte olduğundan dem vuran Barlas, bu karanlık tabloyu değiştirmenin de insanın elinde olduğun vurguluyor. Kitabın yegâne eksikliği olarak, yıkıma sürüklenişin önüne geçmenin bireysel duyarlılık ve reformlar aracılğıyla mümkün olabileceğine dair naif bir yaklışama sahip olması gösterilebilir. Barlas, keşke bir adım daha ileri gidebilse, düşünsel ve kişisel yaratıcılık vaadine ihanet eden, iradeyi tahakküm altına alan insanmerkezci uygarlık anlayışını topyekûn sorgulayabilseydi, diye hayıflansak da 'Dünya Gemisi'nin hedef aldığı okur grubu için son derece faydalı bir çalışma olduğunu teslim etmeliyz.

Gökhan Gençay, Hürriyet Kitap Sanat Eki, 16 Mart 2018

Dünya Gemisi kitabını incelemek için tıklayın.